Van­daag heb­ben arche­o­lo­gen res­ten gevon­den van de Spaan­se Schans Lam­men in Lei­den. We heb­ben onder ande­re delen gevon­den van de dicht­ge­stor­te gracht van de Schans, een deel van een tin­nen lepel of vork en ver­sier­de onder­de­len van een drink­glas. Schans Lam­men is dé plek waar vol­gens de legen­de de huts­pot werd gevon­den en het ont­zet van Lei­den begon in de Tach­tig­ja­ri­ge Oorlog.

Wil­ly de Zoe­te, gede­pu­teer­de Cul­tuur en Erf­goed, pro­vin­cie Zuid-Hol­land over deze bij­zon­de­re vondst: “De Schans Lam­men gevon­den. Juist in de maand dat we vie­ren dat “Lei­den niet meer in last is” vin­den onze arche­o­lo­gen de res­tan­ten van wat soms wel een legen­de leek. Onze Zuid-Hol­land­se bodem geeft weer een bij­zon­der over­blijf­sel van onze ver­bin­ding met onze his­to­rie prijs.

Vond­sten

Om bij de ver­moe­de plek van de Spaan­se schans te komen moesten de arche­o­lo­gen van RAAP een enke­le meters die­pe sleuf gra­ven. Voor de vei­lig­heid van de onder­zoe­kers en de sta­bi­li­teit van de Euro­pa­weg moest dat met een zwa­re bekis­ting. Een­maal op de juis­te diep­te werd een deel van de gracht beho­rend bij de schans gevon­den. De bodem­mon­sters uit de gracht wer­den ter plek­ke gezeefd wat enke­le bij­zon­de­re vond­sten ople­ver­de: een deel van een tin­nen lepel of vork, een kraal, een vis­lood­je, veel aar­de­werk en ver­sier­de onder­de­len van een drink­glas. De ouder­dom van het aar­de­werk wijst op gebruik in de 16e en 17e eeuw.

Schans Lam­men

Vol­gens de legen­des is Schans Lam­men de plek waar Cor­ne­lis Jop­pens­zoon, een Neder­land­se wees­jon­gen, in de Tach­tig­ja­ri­ge Oor­log op 3 okto­ber 1574 als eer­ste ont­dek­te dat de Span­jaar­den ver­trok­ken waren. Jop­pens­zoon zou in de vroe­ge mor­gen de stad zijn uit­ge­glipt om een kijk­je te gaan nemen bij Schans Lam­men, ruim een kilo­me­ter ten zui­den van de stads­wal­len. Daar zou hij een huts­pot (oor­spron­ke­lijk een Spaans gerecht van wor­te­len en pas­ti­na­ken) gevon­den heb­ben, die door de vluch­ten­de Span­jaar­den was ach­ter­ge­la­ten. Hij zou deze terug­ge­bracht heb­ben naar de stad. Later die dag arri­veer­den de Water­geu­zen met wit­te­brood en haring. Ter her­in­ne­ring aan het ont­zet van Lei­den in 1574 is het sinds­dien tra­di­tie in Lei­den om elk jaar op 3 okto­ber huts­pot en wit­te­brood met haring op tafel te zetten.

Zoek­tocht Schans Lammen

Naar de (exac­te loca­tie van de) Schans Lam­men werd tot voor kort niet eer­der gericht arche­o­lo­gisch onder­zoek gedaan. In 2017 start­te de Lei­de­naar Sjaak van de Geijn een fond­sen­wer­ving en crowd­fun­ding voor de finan­cie­ring van de zoek­tocht naar Schans Lam­men. Aan­ge­zien de zoek­tocht plaats­vindt in het pro­ject­ge­bied van de Rijn­land­Rou­te steunt de Rijn­land­Rou­te, samen met ver­schil­len­de fond­sen, deze zoek­tocht naar Schans Lammen.

Onder­zoek tot nu toe

Uit het his­to­ri­sche bron­nen­on­der­zoek blijkt waar de schans gele­gen moet heb­ben. Het daar­na uit­ge­voer­de boor­on­der­zoek heeft uit­ge­we­zen dat er een klei­ne kans was dat er in de bodem nog aan­wij­zin­gen in het gebied te vin­den zijn uit die peri­o­de. Daar­om heb­ben wij van­daag op de meest kans­rij­ke plek met een proef­sleuf let­ter­lijk in de bodem geke­ken. Beel­den van de zoek­tocht kan je bin­nen­kort zien in een nieu­we afle­ve­ring van de Rijn­land­Rou­te op Omroep West.

Ver­volg

De arche­o­lo­gen heb­ben enke­le zak­ken met gracht­vul­ling mee­ge­no­men voor nader onder­zoek . Over een paar maan­den wor­den de resul­ta­ten van het onder­zoek ver­wacht. De res­tan­ten van de schans blij­ven onder de hui­di­ge Euro­pa­weg en Lam­me­brug bewaard voor ons nage­slacht. Bij de her­in­rich­ting van de Euro­pa­weg, in het kader van de Rijn­land­Rou­te, zal de pro­vin­cie erop toe­zien dat er geen scha­de aan dit bij­zon­de­re en voor de stad Lei­den ico­ni­sche erf­goed optreedt.

Arche­o­lo­gie en ander erfgoed

De pro­vin­cie Zuid-Hol­land is rijk aan arche­o­lo­gie. Arche­o­lo­gie ver­telt het ver­haal over onze geschie­de­nis en de vele cul­tu­ren die de pro­vin­cie van ouds­her rijk is. De pro­vin­cie wil graag de vind­plaat­sen in het pro­ject­ge­bied van de Rijn­land­Rou­te in beeld bren­gen en waar nodig de arche­o­lo­gi­sche vond­sten vei­lig stel­len, con­ser­ve­ren en behou­den. Zo beschermt de pro­vin­cie Zuid-Hol­land het arche­o­lo­gisch erf­goed en daar­mee ook de cul­tuur­his­to­rie en maakt het beleef­baar voor een zo groot moge­lijk publiek.

Foto­gra­fie: Vin­cent Basler