De zwarte els (Alnus glutinosa) is binnen de RijnlandRoute één van de meest aangeplante bomen. Het is een typische polderboom die zich thuis voelt in dit gebied en bijzondere waarde heeft voor andere planten en dieren. ‘s Winters wordt de boom vaak bezocht door kleine zaadeters zoals vinken. In deze tijd is de boom eigenlijk op zijn mooist; een donker silhouet met vaak meerdere, rechte stammen, de kroon vol elzenproppen en hangende katjes.
Duizenden nieuwe elzen
Inmiddels zijn er volop elzen langs de RijnlandRoute geplant: Langs de A44 staan zo’n 270 elzen van 3 a 4 meter hoog. Daarnaast is de els als bosplantsoen aangeplant. Dat betekent, dat de boom klein – tussen de 80 en 180 cm – wordt aangeplant om in de komende jaren uit te groeien tot een echte boom. Van deze kleine boompjes staan er zo’n 1.500 langs de A44. Meest opvallend zijn de elzen in de knooppunten Leiden West en Ommedijk. Hier staan bij elkaar 160 meerstammige elzen met een aanplantmaat van 5 meter hoog. Ook binnen Vlietland zijn veel elzen aangeplant in verschillende maten, samen rond de 500 stuks. In het park langs de Tjalmaweg komen er 20 grote elzen bij en langs de Europaweg circa 25.
Boom met trukendoos
De zwarte els is een boom die bij Zuid-Holland hoort, omdat ‘ie van natte voeten houdt. De wortels kunnen het zonder problemen in natte, zuurstofarme bodems uithouden, doordat de els zuurstof vanaf de stam naar de wortels kan leiden. De zwarte els heeft nog een trucje. Op de wortels zitten knolletjes met bacteriën die stikstof uit de lucht kunnen binden. Dankzij deze samenwerking krijgt de els de voedingsstof ruimschoots toegediend. Zwarte elzen zijn snelgroeiende bomen en kunnen bij ideale omstandigheden tot 40 m hoog worden.
Prop en katje
Elzen vormen samen met berken, haagbeuken, hazelaars en hopbeuken de berkenfamilie. Ze bloeien vroeg in het jaar. De vrouwelijke bloei is de kegelvormige, houtige elzenprop, de mannelijke is het stuifmeelkatje. De vrouwelijke proppen blijven het jaar rond aan de boom en maken de els zo herkenbaar. Een leuk gegeven bij het afzetten of knotten van elzen is dat het witte hout na het zagen oranjerood kleurt. Daar komt ook de naam vandaan: Els is afgeleid van het Germaanse woord ‘el’ voor roodbruin. Alnus, de Latijnse naam, betekent ‘door water gevoed’, omdat de boom meestal aan het water staat. Onder water is het hout erg duurzaam. Zo is Venetië destijds op elzenhout gebouwd.